Njuškii siskáldâsân

Hiller

Wikipedia:st
Hiller
Mustela putorius
(Linnaeus, 1758)
Tile LC (eellimvuáimálâš)
Tile Suomâst VU (hiäjulum)[1]
Tieđâlâš luokittâllâm
Doomeen Sellâvááimusliih Eucarya
Kodde Elleekodde Animalia
Uáiviráiđu Savosuonâsiih Chordata
Vyeliráiđu Čielgitávtáliih Vertebrata
Luokka Njomâtteijeeh Mammalia
Lahko Piätuelleeh Carnivora
Hiäimu Netielleeh Mustelidae
Suuhâ Puoiduuh Mustela
Šlaajâ putorius

Hiller (Mustela putorius) lii eurooplâš netielleešlaajâ, mii ij makkuu Suomâ kolmâ šoŋŋâduvâst. Eresnáál ko miŋkki, hiller ij taarbâš čääsi elimân, mutâ tot iälá kuittâg čácáduvâi já njeešij aldavuođâst. Hillerist nälistittum fretti lii oonnum jielâhin, já tot kiävttoo meid iššeen rotáikaniinij miäcástmist.

Olgohäämi

[mute | mute käldee]

Hiller kulá uccâ netielleid. Niŋálâsah láá čuuvtij ucebeh ko oráseh. Hiller ruumâš lii sukkullágán, já jyelgih láá uánihááh. Ruumâš lii orásijn 35–45 cm kukke já niŋálâsâin 30–37 cm kukke. Seibi lii 11–19 cm kukke. Oreshillereh teddih 0,7–1,5 kg já niŋálâsah 0,2–0,8 kg. Njune pirrâ hiller lii kuovgâd. Čoolmij tyehin láá českis sárgáh, já peeljij roobdah láá kuovgâdeh. Soksâmeh láá čappâdeh, mutâ vielgis vuáđu-ullo čiäskáá eromâšávt tälviv. Hiller lii ucceeb ko čeevris, já tast láá ereslágáneh kovoseh muáđuin ko miiŋkist.[2]

Lavdâm já eellimpiirâs

[mute | mute käldee]
Hiller lavdâm

Hillerist lii vijđes lavdâmpiirâs Portugalist Euroop čoođâ Ruošân Uralváráduv räi. Tot ij tiettuu Skandinavia taveoosijn, IrlandistAdriameerâ nuorttâriddoost. Kreikkaast hiller tiättoo sätinálásávt eennâm taveoosijn.

Suomâst hiller tiättoo Oulu räi.

Hiller lii šlaajâ, mii mákkoo jieškote-uvlágánijn pirrâsijn. Tot kuittâg mákkoo pyeremustáá lahtâ já vyeligis kuávluin. Táválávt tot iälust vyelimeecijn já riddokuávluin sehe tälviv táálunkuávlusiijdâi aldasijn. Hiller tiättoo meid meccilum aroin, jeegijn, vuomijn já piäldukuávluin.

Lattim

[mute | mute käldee]

Eellimvyevih

[mute | mute käldee]

Hiller lii aktiivlâš iho já veigin, mutâ motomin tom puáhtá uáiniđ meid peiviv. Peivinaharijd tot uáđá távjá nube ellee vuágust tâi keeđgij já oovsij vyelni. Hiller sáttá jieš-uv kuáivuđ jieijâs piäju.

Hiller ruáttá njuškon. Eresnáál ko neeti, hiller ij kuárŋu távjá. Tot máttá vuoijâđ, mutâ ij toovâ tom ennuv. Pivdemmääđhih iho láá muádi kilomeetter kukkosiih, já lihâdemkuávlu lii suulân oovtâ neljihâškilomeetter. Orásijn lihâdemkuávluh láá stuárráábeh ko niŋálâsâin.

Raavâd

[mute | mute käldee]

Hiller uáiviravâdin láá uccâ njomâtteijeeh, eromâšávt jursseehnjuámmileh, lodehcuobbuuh sehe kyevdih. Meid kyeleh, tivreh já myerjih láá hiller ravâdin, já motomin tot porá meid šaddopurrâmuš.

Lasanem

[mute | mute käldee]

Hillereh čivgeh tuše ohtii ivveest. Parâttâllâm lii kiđđuv, já čuávjiäigi pištá suulân 6 oho. Piäju lii rahtum koške suoinijgijn. Čiivgah šaddeh vyesimáánu loopâst teikkâ kesimáánust. Piäsáduvâst láá 3–7 čivgâd. Toh teddih šodâdijnis vuálá 10 g, já toh láá čalmettemeh já páljáseh. Čalmeh lekkâseh suulân nelji oho šoddâm maŋa. Kyevti mánuppaje ahasâžžân čiivgah láá jo rävis ohtâgâsâi ivnásiih. Nelji mánuppaje puárisin čiivgah vyelgih kiäinusis já pyehtih lasaniđ jo čuávuváá keesi.

Kaardijn hiller puáhtá eelliđ love-uv ihheed, mutâ luándust tot iälá harvii paijeel viiđâihásâžžân.

Käldeeh

[mute | mute käldee]
  1. Thomas Lilley: Hiller – Mustela putorius Suomen Lajitietokeskus. 2019. Čujottum 30.3.2022. (suomâkielân)
  2. Luontoportti – Hilleri Čujottum 31.10.2021 (suomâkielân)
Jurgâlus
Jurgâlus
Taat artikkâl teikkâ uási tast lii jurgâlum teikkâ toos láá uccum tiäđuh ereskielâlâš Wikipedia artikkâlist.
Algâalgâlâš artikkâl: fi:Hilleri