Przejdź do zawartości

Norma seksualna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Norma w seksuologiikonstrukt naukowy wyznaczający granice normalnych zachowań seksualnych. Ponieważ nie da się określić ich jednoznacznie, analizuje się każdy przypadek pod kątem szeregu wyznaczników.

Koncepcje norm

[edytuj | edytuj kod]

Na współczesne pojęcie normy w seksuologii zasadniczy wpływ wywarły trzy, o różnym pochodzeniu, koncepcje normy:

  • Norma jako miara wartości, wymóg etyczny, postulat moralny; jako ustanowiona przez społeczeństwo wzorcowa forma zachowania.
  • Norma jako miara przeciętna, najczęstsza, statystyczna.
  • Norma w ujęciu psychologiczno-medycznym, jako zachowanie zdrowe, wymagane dla dobrego samopoczucia cielesnego, psychicznego i społecznego. Nienormalne są sposoby zachowań, nastawienia i dążenia niekorzystnie wpływające na wewnętrzną harmonię i samopoczucie człowieka lub jego partnera oraz wywołujące konflikty lub zaburzenia upośledzające ich zdrowie lub funkcjonowanie społeczne[1].

Norma statystyczna w seksuologii to zachowania i praktyki seksualne najbardziej powszechne w danej populacji, których częstość występowania jest zgodna z rozkładem normalnym krzywej dzwonowej Gaussa[2].

Kliniczna norma seksualna to nie tylko zdolność do reprodukcji oraz brak dysfunkcji seksualnych, lecz wzbogacanie swego rozwoju i swej osobowości w oparciu o elementy hedonistyczne i więziotwórcze, w postaci autentycznej komunikacji i głębokiej więzi emocjonalnej z innym człowiekiem[3].

Obejmuje ona trzy kategorie[4][5]:

  • Norma optymalna – zachowania i praktyki seksualne najbardziej pożądane indywidualnie i społecznie, godne propagacji w modelu wychowania (w praktyce oznacza najczęściej heteroseksualne stosunki dopochwowe między dorosłymi partnerami)[6].
  • Norma akceptowana – zachowania i praktyki seksualne nie optymalne, ale nie utrudniające rozwoju osobowego i nawiązywania głębokiej więzi międzyludzkiej (np. masturbacja, kontakty oralno- genitalne, analne).
  • Norma tolerowana – zachowania i praktyki seksualne ograniczające możliwość nawiązanie głębokiej więzi międzyludzkiej, bądź utrudniające dobór potencjalnego partnera. Aby zaliczyć konkretne zachowanie do normy tolerowanej należy wziąć pod uwagę kontekst osobowościowy, partnerski i sytuacyjny[7].

Norma funkcjonalna zostaje wypełniona, jeśli nie zostaje naruszone żadne z kryteriów funkcji osobistej i funkcji społecznej zachowania seksualnego.

Norma indywidualna dotyczy:

Norma partnerska wiąże się ze stopniem w jakim dany związek zaspokaja potrzeby partnerów. Za normalny zostanie więc w tym kontekście uznany związek sado-masochistyczny lub ekshibicjonistycznovoyeurystyczny.

Wyznaczniki partnerskiej normy seksualnej

[edytuj | edytuj kod]

W odróżnieniu normy od patologii pomagają następujące wyznaczniki[3], traktowane jako wielkości ciągłe, z płynnymi granicami:

  • dojrzałość ←→ niedojrzałość seksualna,
  • obustronna akceptacja zachowań seksualnych ←→ brak obustronnej akceptacji,
  • dążenie do obustronnego zaspokojenia ←→ brak dążenia do zaspokojenia partnerów,
  • nieszkodzenie zdrowiu partnerów ←→ zagrożenie zdrowia,
  • nienaruszanie norm społecznych (nieszkodzenie innym ludziom) ←→ wykroczenie poza normy społeczne.

Zatem do zakresu normy seksuologicznej można zaliczyć te zachowania i praktyki seksualne, które występują pomiędzy osobami dojrzałymi, są przez nie akceptowane, zmierzają do uzyskania rozkoszy, nie szkodzą zdrowiu, nie naruszają norm współżycia społecznego.

Dojrzałość

[edytuj | edytuj kod]

Warunek dojrzałości ma na celu ograniczenie kontaktów seksualnych do osób mogących stworzyć układ na zasadach partnerskich, a nie zależnościowych, oraz potrafiących uniknąć niepożądanych konsekwencji tych kontaktów (ciąża, choroby przenoszone drogą płciową). Ma także przeciwdziałać podejmowaniu kontaktów seksualnych osób dorosłych z dziećmi, które nie mają dostatecznego rozeznania, co do istoty tych kontaktów oraz ich konsekwencji, a także potrzeby ich utrzymywania[8].

Problematyczne są: rozbieżność między dojrzałością biologiczną a społeczną i psychiczną (intelektualną i emocjonalną), kto ma je oceniać, niemożność spełnienia warunku przez nastoletnią młodzież (nie sposób ich zachowań seksualnych kwalifikować jako patologiczne, mimo niedojrzałości)[9].

Obustronna akceptacja

[edytuj | edytuj kod]

Warunek obustronnej akceptacji, a więc dobrowolności, ma na celu wykluczenie kontaktów seksualnych wymuszonych siłą lub podstępem albo wyzyskaniem krytycznej sytuacji[8].

Problematyczne jest: czy można uznać za normę akceptację wynikającą z powodów pozaseksualnych np. materialnych, czy lęku przed utratą partnera[9].

Dążenie do obustronnej rozkoszy

[edytuj | edytuj kod]

Warunek dążenia do obustronnej rozkoszy ma na celu wykluczenie kontaktów seksualnych, w których jeden z partnerów dąży wyłącznie do własnej rozkoszy, traktując drugiego instrumentalnie[8].

Problematyczne są: czy mieści się w normie osiąganie satysfakcji z dawania rozkoszy drugiemu, przy braku rozkoszy własnej, czy jest traktowaniem instrumentalnym "podstawianie w wyobraźni" innego partnera, rozkosz związana z poczuciem winy[9].

Nieszkodzenie zdrowiu

[edytuj | edytuj kod]

Warunek nieszkodzenia zdrowiu ma na celu wykluczenie zachowań seksualnych szkodliwych dla zdrowia partnerów (np. niektóre zachowania sadomasochistyczne)[10].

Nieszkodzenie innym ludziom (nienaruszanie norm społecznych)

[edytuj | edytuj kod]

Warunek nienaruszania norm społecznych może powodować duże trudności przy ocenie określonych zachowań seksualnych jako mieszczących się w normie lub poza nią wykraczających. Potępianie pewnych zachowań seksualnych przez obyczajowość, moralność, a nawet prawo, nie oznacza jeszcze, że należy je zaliczyć do patologii społecznych. Zaś kwalifikacja pewnych zachowań seksualnych jako patologicznych społecznie (wykraczających poza normę tolerowaną), nie jest równoznaczna z kwalifikacją ich jako patologicznych w sensie klinicznym[10].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Schnabl S.: Abnorme Sexualität, w: Sexuologie, Leipzig, 1974, za: Kazimierz Imieliński: Granice normy i patologii seksualnej, w: Zarys seksuologii i seksiatrii, 1986, s. 134.
  2. Imieliński określa tę normę jako przestarzałą i zawodną. Kazimierz Imieliński, Granice normy i patologii seksualnej, w: Zarys seksuologii i seksiatrii, 1986, s. 136.
  3. a b Kazimierz Imieliński, Granice normy i patologii seksualnej, w: Zarys seksuologii i seksiatrii, 1986, s. 136.
  4. Kazimierz Imieliński, Granice normy i patologii seksualnej, w: Zarys seksuologii i seksiatrii, 1986, s. 135.
  5. Gapik L. (2006). Funkcjonowanie seksualne w normie i patologii. Przegląd Terapeutyczny, nr 1.
  6. Ta kategoria wywodzi się z koncepcji normy jako miary wartości, wzorca, i obarczona jest silnym subiektywizmem, czy wręcz opresywnością.
  7. Imieliński zalicza tu osoby homoseksualne. Stwierdza, iż wzory ich zachowania i przebieg związków uczuciowych i seksualnych jest podobny jak u osób heteroseksualnych, i homoseksualność nie jest patologią (odchyleniem od normy seksuologicznej). Jednak jest odchyleniem od normy społecznej, co utrudnia dobór odpowiedniego partnera, stwarza ryzyko negatywnych reakcji społecznych i może skutkować dyskomfortem psychicznym i społecznym.
  8. a b c Kazimierz Imieliński, Granice normy i patologii seksualnej, w: Zarys seksuologii i seksiatrii, 1986, s. 137.
  9. a b c Kazimierz Imieliński: Granice normy i patologii seksualnej, w: Zarys seksuologii i seksiatrii, 1986, s. 138.
  10. a b Kazimierz Imieliński: Granice normy i patologii seksualnej, w: Zarys seksuologii i seksiatrii, 1986, s. 139.