Przejdź do zawartości

Brander

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Francuskie brandery w bitwie o Quebec
Holenderski brander atakujący angielski HMS Royal James w czasie bitwy pod Solebay

Brander (z niem. brand – pożar) – jednostka pływająca wypełniona materiałami łatwopalnymi (np. drewno, smoła, żywica, oliwa itp.), którą po opuszczeniu przez załogę i podpaleniu puszczano z wiatrem lub prądem w stronę okrętów nieprzyjaciela, aby wzniecić na nich pożar[1].

Branderami nazywano też statki przeznaczone do zatopienia na torach wodnych w celu blokowania ich podczas działań wojennych[2].

Użycie branderów

[edytuj | edytuj kod]

Często w charakterze branderów używano będących na podorędziu statków lub okrętów o mniejszej wartości (starych lub zużytych), lecz od XVII wieku państwa mające duże marynarki budowały okręty przeznaczone specjalnie do użycia jako brandery. Przyłączane do flot, pełniły w nich funkcje pomocnicze, do czasu użycia we właściwej roli. Brandery były szczególnie skuteczne w zwalczaniu zakotwiczonych zespołów okrętów żaglowych.

Użycie branderów przez flotę Wandalów przyczyniło się do klęski wspólnej wyprawy Rzymu i Bizancjum podczas morskiej bitwy u przylądka Bon[3].

Wraz z rozwojem taktyki i techniki brandery stawały się coraz mniej efektywne. Marynarka Brytyjska przekształciła ostatni brander (HMS Thais) w slup w 1808 roku. We flocie tureckiej brandery były jeszcze w 1827 roku.

Oprócz branderów służących do podpalania, budowano i stosowano okręty przeznaczone do niszczenia flot lub umocnień brzegowych przez detonację dużych ilości materiałów wybuchowych (prochu najlepszej jakości) umieszczonego w odpowiednich zasobnikach.

Brandery zostały użyte np. przez Polaków w bitwie morskiej pod Salis w 1609.

W podobny sposób podpalano (drewniane) mosty na rzekach.

W okresie powstania listopadowego Rosjanie pod koniec marca 1831 roku wypuścili brandery celem zniszczenia mostu w Warszawie, jednak Batalion Sandomierskich Strzelców Celnych skutecznie zapobiegł próbie podpalenia mostu.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. brander – Słownik języka polskiego PWN. sjp.pwn.pl. [dostęp 2023-10-26].
  2. Krupa (red.) 2007 ↓, s. 107.
  3. Peter Heather: Upadek cesarstwa rzymskiego. Poznań: Rebis, 2017. ISBN 978-83-7301-735-1.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Andrzej Krupa (red.): Encyklopedia wojskowa: dowódcy i ich armie, historia wojen i bitew, technika wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-15175-1.
  • PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9
  • James Lowell Coggeshall: The Fireship and It's Role in Royal Navy. Austin: The University of Texax, 1997-08. [dostęp 2014-01-17].
  • Krzysztof Gerlach, Brandery - postrach drewnianych żaglowców, "Morze, Statki i Okręty" nr 5/2009, s.56