Neidio i'r cynnwys

Anws

Oddi ar Wicipedia

1: Y geg
2: Taflod
3: Tafod bach
4: Tafod
5: Dannedd
6: Chwarennau poer
7: Isdafodol
8: Isfandiblaidd
9: Parotid
10: Argeg (ffaryncs)
11: Sefnig (esoffagws)
12: Iau (Afu)
13: Coden fustl
14: Prif ddwythell y bustl
15: Stumog
16: Cefndedyn (pancreas)
17: Dwythell bancreatig
18: Coluddyn bach
19: Dwodenwm
20: Coluddyn gwag (jejwnwm)
21: Glasgoluddyn (ilëwm)
22: Coluddyn crog
23: Coluddyn mawr
24: Colon trawslin
25: Colon esgynnol
26: Coluddyn dall (caecwm)
27: Colon disgynnol
28: Colon crwm
29: Rhefr: rectwm
30: Rhefr: anws

Un o organau'r system dreulio mewn pobl ac anifeiliaid yw'r anws (o'r Lladin anus ("cylch"), drwy'r Saesneg).[1] Agorfa ar ben ôl y llwybr ymborth ydyw, a'i bwrpas yw ysgarthu, sef allwthio o'r corff y gwastraff lled-solet a gynhyrchir wrth dreulio bwyd. Gall ysgarthion, yn dibynnu ar yr anifail, gynnwys mater anhreuliadwy megis esgyrn,[2] olion bwyd megis seliwlos neu lignin wedi i'r corff dynnu'r holl faetholion ohono, tocsinau, ac endosymbiontiaid meirw neu ormodol megis bacteria'r stumog a'r coluddyn.

Un agen yn unig, a elwir cloaca, sydd gan amffibiaid, ymlusgiaid, ac adar ar gyfer troethi ac ysgarthu, cyfathrach rywiol, a dodwy. Cloaca sydd hefyd gan famaliaid yr urdd Monotremata (yr hwyatbig a theulu'r ecidna), nodwedd o bosib a etifeddir gan yr amniotau cynharaf drwy linach y therapsidau. Medda'r bolgodogion ar un twll ar gyfer ysgarthu baw a throeth, a gwain ar wahân gan y fenyw ar gyfer atgenhedlu (cyplu â'r gwryw ac esgor ar epil). Yn achos y mamaliaid hynny sy'n cario'r ffetws yn y groth ac yn ei fwydo drwy'r brych, mae'r fenyw yn meddu ar dair agen wahanol ar gyfer ysgarthu (anws), troethi (wrethra), ac atgenhedlu (gwain), a'r gwryw yn meddu ar anws i ysgarthu ac wrethra a chanddi dwy biben ar wahân i droethi ac alldaflu.

Cam pwysig yn esblygiad anifeiliaid amlgellog oedd datblygiad yr anws. Ymddengys iddo ddigwydd dwywaith, yn esblygiad y Protostomia a'r Deuterostomia fel ei gilydd.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1.  anws. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 30 Mawrth 2017.
  2. Chin, K.; Erickson, G.M. (1998-06-18). "A king-sized theropod coprolite". Nature 393 (6686): 680. doi:10.1038/31461. http://www.nature.com/nature/journal/v393/n6686/abs/393680a0.html. Summary at Monastersky, R. (1998-06-20). "Getting the scoop from the poop of T. rex". Science News (Society for Science &#38) 153 (25): 391. doi:10.2307/4010364. JSTOR 4010364. http://www.sciencenews.org/pages/sn_arc98/6_20_98/fob2.htm. Adalwyd 2017-03-30.


Bioleg | Anatomeg | System dreulio

Ceg | Ffaryncs | Oesoffagws | Stumog | Cefndedyn | Coden fustl | Afu | Dwodenwm | Coluddyn gwag | Ilëwm | Coluddyn mawr | Caecwm | Rectwm | Anws