Jump to content

Ekolohiya

Gikan sa Wikipedia, ang gawasnong ensiklopedya
Ang ekolohiya mao ang pagtuon sa kalihokan sa atong planeta.

Ang ekolohiya mao ang sayantipikanhong pagtuon sa distribusyon ug abundansiya sa mga buhing organismo ug giunsa kini pag-apektar sa mga interaksiyon sa mga organismo ug sa ilang natural nga kalikopan. Ang kalikopan sa usa ka organismo naglakip sa pisikal (klima, heyolohiya, ubp.) ug sa uban pang organismo.

Ang pulong oekologie gitibuok sa Alemang bayolohista nga si Ernst Haeckel; ang pulong gikan sa Griyegong mga pulong oikos ("panimalay") ug logos ("pagtuon")–sa ato pa, ang "ekolohiya" nagpasabot "pagtuon sa panimalay sa kinaiyahan."

Ang ekolohiya sagad nga giila nga sanga sa bayolohiya, ang heneral nga siyensiya nga nagtuon sa mga buhing organismo. Ang mga organismo mahimong matun-an sa lain-laing ang-ang, gikan sa mga protina ug asidong nukleyik (sa bayokemistriya ug bayolohiyang molekyular), ngadto sa mga selula (sa bayolohiyang selyular), ngadto sa mga indibiduwal (sa botaniya, solohiya, ug uban pang susamang disiplina), ug labaw na sa ang-ang sa mga populasyon, komunidad kun kalitingban, ug ekosistema, ngadto sa bayospera isip tibuok; kining maong mga ang-ang ang nag-unang gitun-an mga ekolohiyanhong pangutana.

Ang ekolohiya usa ka multidisiplanaryong siyensiya. Tungod sa pokus niini sa taas nga ang-ang nga organisasyon sa kinabuhi sa kalibotan ug ang interrelasyon sa mga organismo ug sa ilang natural nga kalikopan, ang ekolohiya nagbase sa uban pang sanga sa siyensiya, labi na ang heyolohiya ug heyograpiya, meteyorolohiya, pedolohiya (pagtuon sa yuta kun soil), trigonometriya, kemika, ug pisika. Tungod niini, ang ekolohiya giingong usa ka matibuk-anong siyensiya (holistic science).

Mga disiplina sa ekolohiya

[usba | usba ang wikitext]

Ang ekolohiya usa ka halapad nga siyensiya nga mabahin ngadto sa daghang medyor ug maynor nga disiplina. Ang mga medyor nga disiplina naglakip ning mosunod:

Ang ekolohiya mahimo usab nga bahinon sumala sa target nga mga pundok:

Ang ekolohiya mahimo usab nga bahinon gikan sa perspektibo sa mga gitun-awang mga bayom:

Kaagi sa ekolohiya

[usba | usba ang wikitext]

Mga batakang prinsipyo sa ekolohiya

[usba | usba ang wikitext]

Bayospera ug bayodibersidad

[usba | usba ang wikitext]

Ang konsepto sa ekosistema

[usba | usba ang wikitext]

Dinamika ug estabilidad

[usba | usba ang wikitext]

Relasyong spesyal ug ang pagbahin-bahin sa yuta

[usba | usba ang wikitext]

Kamabungahon sa ekosistema

[usba | usba ang wikitext]

Krisis ekolohikal

[usba | usba ang wikitext]

Mga sumpay sa gawas

[usba | usba ang wikitext]
Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.